Ομιλία της Φαίης Τζανετουλάκου, Ιστορικού Τέχνης στις 4 Μαρτίου 2016 με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου "Η ΠΡΟΙΚΑ" της Φωτεινής Στεφανίδη και της Μιράντας Σοφιανού.
Διοργάνωση: Λύκειο Ελληνίδων Βόλου, Στέκι Παιδιού και Κ.Δ.Α.Π. Νεάπολης.
ΤΑ ΑΝΘΟΪΑΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Φαίη Τζανετουλάκου, Ιστορικός Τέχνης
Κατ’ αρχήν να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Στέκι Παιδιού στο Κ.Δ.Α.Π. Νεάπολης και στο Λύκειο Ελληνίδων για την πρόσκληση και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας για τη φιλοξενία. Επίσης ευχαριστώ πολύ τους τρεις αξιόλογους καλλιτέχνες / καθηγητές στο Στέκι Παιδιού και στο Κ.Δ.Α.Π Νεάπολης Απόστολο Ντελάκο, Λέτα Ποδαροπούλου και Μαρία Χαμπέρη για την παροχή του υλικού και την ευγενική αρωγή τους.
Όμως αυτό το ευχαριστώ θα παραδεχτώ ότι είναι βαθιά ιδιοτελές. Γιατί με το που βούτηξα μέσα σε αυτόν τον πολύχρωμο, ευτυχισμένο, άσπιλο, άδολο, ανεπιτήδευτο κόσμο, όλη η ζοφερή πραγματικότητα που βιώνουμε καθημερινά τον τελευταίο καιρό χάθηκε δια μαγείας! Ως τυπικός φορμαλιστής ενήλικας, που δεν μπορώ να ξεφύγω από χαρακτηρισμούς και κατηγοριοποιήσεις, θέλησα λοιπόν να βρω έναν κατάλληλο τίτλο σε αυτήν τη σύντομη παρουσίαση και σκέφτηκα Τα Ανθοϊάματα της Τέχνης (τα άνθη ως κεντρικό μοτίβο αλλά και ως έκφραση για τα ίδια μας τα παιδιά και τη θεραπευτική τους επίδραση επάνω μας…)
Το θέμα μας λοιπόν είναι πώς αυτό το θαυμάσιο βιβλίο, η Προίκα, και ειδικότερα η εικονογράφησή του ενέπνευσε τη δημιουργία έργων από τους λιλιπούτιους εικαστικούς στα εικαστικά εργαστήρια για παιδιά, που κι αυτό με τη σειρά τους δίνουν, ως γνωστόν, τους δικούς τους αγώνες να επιβιώσουν μέσα στο γενικό ορυμαγδό. Αυτές οι εικόνες που θα δούμε αντιτίθενται σθεναρά στο γνώριμο παράπονο ότι «για όλα ευθύνεται η έλλειψη εκπαίδευσης», όταν λειτουργούν αξιέπαινοι οργανισμοί που αντιμετωπίζουν την παίδευση μέσα από την τέχνη ως έργο ζωής, που προάγει τόσο την Αισθητική όσο και την Ηθική του ανθρώπου, και την πίστη του στην ολότητα του και στην ατομικότητά του. Γιατί σύμφωνα με τον Πλάτωνα η καλύτερη εκπαίδευση γίνεται με το παιχνίδι ανάμεσα σε όμορφα πράγματα!
Ομολογώ ότι παρ’ όλες τις ομιλίες που έχω δώσει κατά καιρούς ως ιστορικός και κριτικός τέχνης, εδώ δυσκολεύτηκα. Για δυο λόγους- πρώτον, γιατί είναι πολύ πιο εύκολο να ασκείς κριτική σε ενήλικες και δη καθιερωμένους ζωγράφους, καθώς η επιστημονικότητά ενός ιστορικού και η εμπειρία του μπορεί να τον κάνει να ξεχωρίσει το καλό έργο ανάμεσα σε πολλά άλλα, όταν όμως έχεις να κάνεις με κάτι τόσο πηγαίο και καθαρό όπως η παιδική τέχνη, ανοίγεται μπροστά σου ένας νέος κόσμος που δεν επιδέχεται το γνωστό στυλιζαρισμένο σχολιασμό που διαβάζουμε στα επιστημονικά εγχειρίδια, αλλά το ίδιο το παιδικό δημιούργημα είναι αυτό που σου καθοδηγεί το χέρι να γράψεις και να συνομιλήσεις με αυτό, και ίσως εκπλαγείς όταν ξαναβρείς και ανασύρεις από τη λήθη μικρούς θησαυρούς που έχασες στην πορεία της ζωής. Σπάνιες μικρές χαρές, όπως κι αυτές που μας έδωσαν τα μοναδικά χειροποίητα έργα τέχνης που απολαύσαμε μέσα από τις σελίδες της Προίκας. Τεχνικές, στιγμές ιερής δημιουργίας, και παρακαταθήκες ενός κόσμου που εξαφανίζεται με ρυθμούς ανάλογους με την εξάλειψη της παιδικής αθωότητας και δημιουργικότητας στην άκρως επικίνδυνη ηλεκτρονική εποχή. Γιατί όσο κι αν χαιρόμαστε που το παιδί ζωγραφίζει στο τάμπλετ, τα μικρά χεράκια είναι απαραίτητο να πασαλείβονται από την αληθινή μπογιά, και το σπίτι απαιτείται να λερώνεται! Ποτέ δεν πίστευα, μέχρι που το βίωσα, πως το μοίρασμα και η συνενοχή στο απόλυτο δημιουργικό χάος αποτελεί τη βάση στον πιο δυνατό και άρρηκτο δεσμό γονιού-παιδιού!
Κι ο δεύτερος λόγος της δυσκολίας μου είναι απλά ότι δυσκολεύτηκα πάρα πολύ να διαλέξω τα έργα που θα δείξω, γιατί για να μιμηθώ τα λόγια του Πικάσο, κάθε παιδί είναι ένας καλλιτέχνης, του οποίου η ζωή είναι σαν παιχνίδι, το παιχνίδι είναι σαν τέχνη, η ζωή είναι τέχνη. Αυτό δηλαδή, το ιερό δισκοπότηρο του πώς να κάνεις τη ζωή σου τέχνη και τούμπαλιν, που επιζητούσαν να πετύχουν οι καλλιτέχνες απαρχής της τέχνης, το κάνουν αβίαστα τα παιδιά!
Η πιο συγκλονιστική αποκάλυψη κοιτάζοντας αυτά τα έργα είναι η διεισδυτικότητα της παιδικής ματιάς και η εμμονή στη λεπτομέρεια. Τίποτα δεν θεωρείται δεδομένο και, προσέξτε!, το παιδικό μάτι απορροφά κάθε λεπτομέρεια, απόχρωση και κίνηση στο αντικείμενο που έχει στρέψει την προσοχή του. Ένας έντονος παιδικός ρομαντισμός δονεί την ατμόσφαιρα και μας επιβιβάζει στο όνειρο. Όπως έχω αναφέρει ξανά για τα έργα που δημιουργούνται με αγάπη στα παραπάνω εργαστήρια εικαστικών για παιδιά, μέσα από αυτές τις εικόνες η καθημερινότητα μας αλλάζει, όταν το όνειρο γίνεται το γεγονός και ταυτίζεται με την αλήθεια. Για τα παιδιά η επιδίωξη της χαράς γίνεται μία έμμονη πράξη αγάπης. Για τους μεγάλους η νοσταλγία της εικόνας και η συνειδητοποίηση της χαμένης αθωότητας είναι απαραίτητα στοιχεία για την ταύτιση με το έργο. Η εικονογραφία είναι το αποτέλεσμα μιας πρωτογενούς φαντασίας που πηγάζει από τη μνήμη του Ιδανικού. Η μοναδικότητα του κάθε παιδιού είναι τόσο σημαντική όσο και το συνολικό αποτέλεσμα. Δεν πειράζει που η φύση συχνά αντιστρέφεται στα μάτια των παιδιών- το αρνητικό της είναι διαχρονικό, αφού, με την παιδικότητα, το παρόν μοιάζει αιώνιο.
Απόστολος Ντελάκος, Εικαστικός
Σ’ αυτήν την άσκηση οι στόχοι είναι να έρθουν σε επαφή τα παιδιά με τα παραδοσιακά εργόχειρα (μέσα από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο Οι παραδοσιακές φορεσιές της Μαγνησίας στο Λύκειο Ελληνίδων και την επαφή τους με το βιβλίο η Προίκα), να αντιληφθούν τη συγγένεια τους με την τέχνη, να κατανοήσουν τη γραμμή μέσα από την κλωστή, το σχήμα, το χρώμα, το μοτίβο, την επανάληψη και να ασκήσουν την παρατηρητικότητά τους.
Τα παιδιά της α’, β’ δημοτικού επιλέγουν μία εικόνα κεντήματος και δημιουργούν ένα δικό τους αντίστοιχο μοτίβο από ξηροπαστέλ.
Για τα μεγαλύτερα παιδιά του δημοτικού, στους ήδη προαναφερθέντες στόχους προστίθεται η κατανόηση της έννοιας της προίκας και η σύνδεσή της με τις έννοιες της παράδοσης, της ιστορίας των χειροτεχνημάτων, των υλικών, και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Αρχικά τα παιδιά καλύπτουν με λαδοπαστέλ χρώματος της επιλογής τους, την επιφάνεια του χαρτονιού. Στη συνέχεια με πλαστικό θερμό γκρίζο χρώμα καλύπτουν το λαδοπαστέλ. Τέλος, με ξύλινο καλαμάκι σχεδιάζουν, χαράσσοντας πάνω στο πλαστικό, και το σχέδιο σταδιακά αποκαλύπτεται ξύνοντας. Τα έργα εξερευνούν την ποικιλία της βλάστησης όπως εμφανίζεται στα χειροτεχνήματα της Προίκας, σαν αυτόνομοι βιομορφικοί οργανισμοί που θροΐζουν, πάλλονται και αναδύονται στην επιφάνεια του καμβά, προσεγγίζοντας σε παιχνίδισμα και φαντασία τα έργα των Klee και Miro, καθώς οι προπάτορες του σουρεαλισμού ήταν οι πρώτοι που μιμήθηκαν την παιδική δημιουργία, για να αγγίξουν την καθαρότητα της τέχνης μέσα από τη ματιά της ψυχής του παιδιού.
Λέτα Ποδαροπούλου, Κεραμίστρια
Τα παιδιά απλώνουν στο τραπέζι φωτογραφίες της Προίκας και αληθινά εργόχειρα, αγγίζουν τις αναγλυφίες της κλωστής και σχεδιάζουν σε χαρτί τα μοτίβα.
Ύστερα απλώνουν τον υγρό πηλό με τον πλάστη πάνω σε τελάρα, το κόβουν, τον ζωγραφίζουν, τον ψήνουν, τον γυαλώνουν, τον ψήνουν και το αποτέλεσμα είναι τετράγωνα δυσδιάστατα ‘πλακάκια’ όπου η ζωγραφική συναντά τη γλυπτική, όπως όταν ο Picasso ξεκινούσε για τη Vallauris.
Ο ελατός πηλός γίνεται ο ζωντανός υλικός καμβάς της φύσης, με το χρώμα να μορφώνεται στο ψήσιμο και το αποτέλεσμά του πάντα να εκπλήσσει. Και τότε το παιδί απλά εμφυσά ζωή στο λουλούδι κι εκείνο ζωντανεύει μονομιάς.
Μαρία Χαμπέρη, Ζωγράφος
Με αφορμή την προίκα, τα παιδιά μαθαίνουν πώς ένας μοντέρνος καλλιτέχνης όπως ο Andy Warhol αποτύπωσε με τον δικό του τρόπο τα λουλούδια. Αφού μοιράστηκαν τα χαρτόνια και τα λαδοπαστέλ τα παιδιά χρωμάτισαν την επιφάνεια, και αφού την κάλυψαν πλήρως πέρασαν από πάνω μαύρο πλαστικό χρώμα. Όταν το μαύρο χρώμα στεγνώσει είναι έτοιμο να δουλευτεί. Επειδή το πλαστικό είναι νερόχρωμα καλύπτει αλλά δεν ακυρώνει το λαδοπαστέλ. Έτσι με ένα καλαμάκι χαράζουν την μαύρη επιφάνεια και εμφανίζεται το χρώμα από πίσω. Φτιάχνουν λοιπόν τα χορταράκια και κατόπιν σχεδιάζουν τα λουλούδια σε χρωματιστά χαρτιά κανσόν, τα κόβουν και τα κολλάνε από πάνω.
Στη δεύτερη άσκηση επιχείρησαν να αποτυπώσουν τις υπέροχες κλάρες που είναι κεντημένες στην προίκα. Και εδώ αξίζει να θυμηθούμε το Βολταίρο που έλεγε ότι η πρωτοτυπία δεν είναι κάτι άλλο από συνετή μίμηση. Αφού λοιπόν κάνουν ένα προσχέδιο παίρνουν το δικό τους χαρτί και το βάφουν με άσπρο πλαστικό χρώμα. Έπειτα φτιάχνουν ένα νερωμένο μπορντό-καφέ χρώμα και με ένα πινέλο περνούν την επιφάνεια, έτσι ώστε όταν θα στεγνώσει να αφήσει κάποια σχέδια, μία σχεδόν ανάγλυφη βιντάζ ματιέρα. Εκεί πάνω σχεδιάζουν και χρωματίζουν το λουλούδι τους. Τα μεγαλύτερα παιδιά χρησιμοποίησαν μονοχρωμίες για την έμφαση στη γραμμή και στο σχέδιο, με αποτέλεσμα εικόνες που στην απλότητα και λιτότητα των μορφών θυμίζουν ιαπωνική καλλιγραφία μα και τα κάθετα έργα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.
Βλέπετε λοιπόν πώς μέσα από μία ποικιλία τεχνικών σμιλεύεται η φαντασία και η δημιουργικότητα -η οποία σύμφωνα με τον Αϊνστάιν εκτός του ότι είναι απαραίτητη όπως η τροφή και ο ήλιος, σημαντικότερη κι απ’ τη γνώση ακόμα, είναι και κολλητική!- μέσα από την κατανόηση των βασικών και συμπληρωματικών χρωμάτων, την αρμονική χρήση του σχεδίου και την επιλογή θεματολογίας που επιτρέπει τον πειραματισμό και την άσκηση με μία πληθώρα υλικών. Οι μικροί απόγονοι του William Morris, μέσα στο Στέκι Παιδιού και στο Κ.Δ.Α.Π. Νεάπολης, μας βοηθούν να ακούσουμε το χρώμα των ονείρων μας. Κι όπως μας προτρέπει η Maya Angelou όσο περισσότερη δημιουργικότητα χρησιμοποιούμε τόση περισσότερη έχουμε, και τα παιδιά αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά.
Φαίη Τζανετουλάκου
Ιστορικός τέχνης
Διοργάνωση: Λύκειο Ελληνίδων Βόλου, Στέκι Παιδιού και Κ.Δ.Α.Π. Νεάπολης.
Φαίη Τζανετουλάκου, Ιστορικός Τέχνης
Κατ’ αρχήν να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Στέκι Παιδιού στο Κ.Δ.Α.Π. Νεάπολης και στο Λύκειο Ελληνίδων για την πρόσκληση και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας για τη φιλοξενία. Επίσης ευχαριστώ πολύ τους τρεις αξιόλογους καλλιτέχνες / καθηγητές στο Στέκι Παιδιού και στο Κ.Δ.Α.Π Νεάπολης Απόστολο Ντελάκο, Λέτα Ποδαροπούλου και Μαρία Χαμπέρη για την παροχή του υλικού και την ευγενική αρωγή τους.
Όμως αυτό το ευχαριστώ θα παραδεχτώ ότι είναι βαθιά ιδιοτελές. Γιατί με το που βούτηξα μέσα σε αυτόν τον πολύχρωμο, ευτυχισμένο, άσπιλο, άδολο, ανεπιτήδευτο κόσμο, όλη η ζοφερή πραγματικότητα που βιώνουμε καθημερινά τον τελευταίο καιρό χάθηκε δια μαγείας! Ως τυπικός φορμαλιστής ενήλικας, που δεν μπορώ να ξεφύγω από χαρακτηρισμούς και κατηγοριοποιήσεις, θέλησα λοιπόν να βρω έναν κατάλληλο τίτλο σε αυτήν τη σύντομη παρουσίαση και σκέφτηκα Τα Ανθοϊάματα της Τέχνης (τα άνθη ως κεντρικό μοτίβο αλλά και ως έκφραση για τα ίδια μας τα παιδιά και τη θεραπευτική τους επίδραση επάνω μας…)
Το θέμα μας λοιπόν είναι πώς αυτό το θαυμάσιο βιβλίο, η Προίκα, και ειδικότερα η εικονογράφησή του ενέπνευσε τη δημιουργία έργων από τους λιλιπούτιους εικαστικούς στα εικαστικά εργαστήρια για παιδιά, που κι αυτό με τη σειρά τους δίνουν, ως γνωστόν, τους δικούς τους αγώνες να επιβιώσουν μέσα στο γενικό ορυμαγδό. Αυτές οι εικόνες που θα δούμε αντιτίθενται σθεναρά στο γνώριμο παράπονο ότι «για όλα ευθύνεται η έλλειψη εκπαίδευσης», όταν λειτουργούν αξιέπαινοι οργανισμοί που αντιμετωπίζουν την παίδευση μέσα από την τέχνη ως έργο ζωής, που προάγει τόσο την Αισθητική όσο και την Ηθική του ανθρώπου, και την πίστη του στην ολότητα του και στην ατομικότητά του. Γιατί σύμφωνα με τον Πλάτωνα η καλύτερη εκπαίδευση γίνεται με το παιχνίδι ανάμεσα σε όμορφα πράγματα!
Ομολογώ ότι παρ’ όλες τις ομιλίες που έχω δώσει κατά καιρούς ως ιστορικός και κριτικός τέχνης, εδώ δυσκολεύτηκα. Για δυο λόγους- πρώτον, γιατί είναι πολύ πιο εύκολο να ασκείς κριτική σε ενήλικες και δη καθιερωμένους ζωγράφους, καθώς η επιστημονικότητά ενός ιστορικού και η εμπειρία του μπορεί να τον κάνει να ξεχωρίσει το καλό έργο ανάμεσα σε πολλά άλλα, όταν όμως έχεις να κάνεις με κάτι τόσο πηγαίο και καθαρό όπως η παιδική τέχνη, ανοίγεται μπροστά σου ένας νέος κόσμος που δεν επιδέχεται το γνωστό στυλιζαρισμένο σχολιασμό που διαβάζουμε στα επιστημονικά εγχειρίδια, αλλά το ίδιο το παιδικό δημιούργημα είναι αυτό που σου καθοδηγεί το χέρι να γράψεις και να συνομιλήσεις με αυτό, και ίσως εκπλαγείς όταν ξαναβρείς και ανασύρεις από τη λήθη μικρούς θησαυρούς που έχασες στην πορεία της ζωής. Σπάνιες μικρές χαρές, όπως κι αυτές που μας έδωσαν τα μοναδικά χειροποίητα έργα τέχνης που απολαύσαμε μέσα από τις σελίδες της Προίκας. Τεχνικές, στιγμές ιερής δημιουργίας, και παρακαταθήκες ενός κόσμου που εξαφανίζεται με ρυθμούς ανάλογους με την εξάλειψη της παιδικής αθωότητας και δημιουργικότητας στην άκρως επικίνδυνη ηλεκτρονική εποχή. Γιατί όσο κι αν χαιρόμαστε που το παιδί ζωγραφίζει στο τάμπλετ, τα μικρά χεράκια είναι απαραίτητο να πασαλείβονται από την αληθινή μπογιά, και το σπίτι απαιτείται να λερώνεται! Ποτέ δεν πίστευα, μέχρι που το βίωσα, πως το μοίρασμα και η συνενοχή στο απόλυτο δημιουργικό χάος αποτελεί τη βάση στον πιο δυνατό και άρρηκτο δεσμό γονιού-παιδιού!
Κι ο δεύτερος λόγος της δυσκολίας μου είναι απλά ότι δυσκολεύτηκα πάρα πολύ να διαλέξω τα έργα που θα δείξω, γιατί για να μιμηθώ τα λόγια του Πικάσο, κάθε παιδί είναι ένας καλλιτέχνης, του οποίου η ζωή είναι σαν παιχνίδι, το παιχνίδι είναι σαν τέχνη, η ζωή είναι τέχνη. Αυτό δηλαδή, το ιερό δισκοπότηρο του πώς να κάνεις τη ζωή σου τέχνη και τούμπαλιν, που επιζητούσαν να πετύχουν οι καλλιτέχνες απαρχής της τέχνης, το κάνουν αβίαστα τα παιδιά!
Απόστολος Ντελάκος, Εικαστικός
Σ’ αυτήν την άσκηση οι στόχοι είναι να έρθουν σε επαφή τα παιδιά με τα παραδοσιακά εργόχειρα (μέσα από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο Οι παραδοσιακές φορεσιές της Μαγνησίας στο Λύκειο Ελληνίδων και την επαφή τους με το βιβλίο η Προίκα), να αντιληφθούν τη συγγένεια τους με την τέχνη, να κατανοήσουν τη γραμμή μέσα από την κλωστή, το σχήμα, το χρώμα, το μοτίβο, την επανάληψη και να ασκήσουν την παρατηρητικότητά τους.
Τα παιδιά της α’, β’ δημοτικού επιλέγουν μία εικόνα κεντήματος και δημιουργούν ένα δικό τους αντίστοιχο μοτίβο από ξηροπαστέλ.
Για τα μεγαλύτερα παιδιά του δημοτικού, στους ήδη προαναφερθέντες στόχους προστίθεται η κατανόηση της έννοιας της προίκας και η σύνδεσή της με τις έννοιες της παράδοσης, της ιστορίας των χειροτεχνημάτων, των υλικών, και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Αρχικά τα παιδιά καλύπτουν με λαδοπαστέλ χρώματος της επιλογής τους, την επιφάνεια του χαρτονιού. Στη συνέχεια με πλαστικό θερμό γκρίζο χρώμα καλύπτουν το λαδοπαστέλ. Τέλος, με ξύλινο καλαμάκι σχεδιάζουν, χαράσσοντας πάνω στο πλαστικό, και το σχέδιο σταδιακά αποκαλύπτεται ξύνοντας. Τα έργα εξερευνούν την ποικιλία της βλάστησης όπως εμφανίζεται στα χειροτεχνήματα της Προίκας, σαν αυτόνομοι βιομορφικοί οργανισμοί που θροΐζουν, πάλλονται και αναδύονται στην επιφάνεια του καμβά, προσεγγίζοντας σε παιχνίδισμα και φαντασία τα έργα των Klee και Miro, καθώς οι προπάτορες του σουρεαλισμού ήταν οι πρώτοι που μιμήθηκαν την παιδική δημιουργία, για να αγγίξουν την καθαρότητα της τέχνης μέσα από τη ματιά της ψυχής του παιδιού.
Λέτα Ποδαροπούλου, Κεραμίστρια
Τα παιδιά απλώνουν στο τραπέζι φωτογραφίες της Προίκας και αληθινά εργόχειρα, αγγίζουν τις αναγλυφίες της κλωστής και σχεδιάζουν σε χαρτί τα μοτίβα.
Ύστερα απλώνουν τον υγρό πηλό με τον πλάστη πάνω σε τελάρα, το κόβουν, τον ζωγραφίζουν, τον ψήνουν, τον γυαλώνουν, τον ψήνουν και το αποτέλεσμα είναι τετράγωνα δυσδιάστατα ‘πλακάκια’ όπου η ζωγραφική συναντά τη γλυπτική, όπως όταν ο Picasso ξεκινούσε για τη Vallauris.
Ο ελατός πηλός γίνεται ο ζωντανός υλικός καμβάς της φύσης, με το χρώμα να μορφώνεται στο ψήσιμο και το αποτέλεσμά του πάντα να εκπλήσσει. Και τότε το παιδί απλά εμφυσά ζωή στο λουλούδι κι εκείνο ζωντανεύει μονομιάς.
Μαρία Χαμπέρη, Ζωγράφος
Με αφορμή την προίκα, τα παιδιά μαθαίνουν πώς ένας μοντέρνος καλλιτέχνης όπως ο Andy Warhol αποτύπωσε με τον δικό του τρόπο τα λουλούδια. Αφού μοιράστηκαν τα χαρτόνια και τα λαδοπαστέλ τα παιδιά χρωμάτισαν την επιφάνεια, και αφού την κάλυψαν πλήρως πέρασαν από πάνω μαύρο πλαστικό χρώμα. Όταν το μαύρο χρώμα στεγνώσει είναι έτοιμο να δουλευτεί. Επειδή το πλαστικό είναι νερόχρωμα καλύπτει αλλά δεν ακυρώνει το λαδοπαστέλ. Έτσι με ένα καλαμάκι χαράζουν την μαύρη επιφάνεια και εμφανίζεται το χρώμα από πίσω. Φτιάχνουν λοιπόν τα χορταράκια και κατόπιν σχεδιάζουν τα λουλούδια σε χρωματιστά χαρτιά κανσόν, τα κόβουν και τα κολλάνε από πάνω.
Στη δεύτερη άσκηση επιχείρησαν να αποτυπώσουν τις υπέροχες κλάρες που είναι κεντημένες στην προίκα. Και εδώ αξίζει να θυμηθούμε το Βολταίρο που έλεγε ότι η πρωτοτυπία δεν είναι κάτι άλλο από συνετή μίμηση. Αφού λοιπόν κάνουν ένα προσχέδιο παίρνουν το δικό τους χαρτί και το βάφουν με άσπρο πλαστικό χρώμα. Έπειτα φτιάχνουν ένα νερωμένο μπορντό-καφέ χρώμα και με ένα πινέλο περνούν την επιφάνεια, έτσι ώστε όταν θα στεγνώσει να αφήσει κάποια σχέδια, μία σχεδόν ανάγλυφη βιντάζ ματιέρα. Εκεί πάνω σχεδιάζουν και χρωματίζουν το λουλούδι τους. Τα μεγαλύτερα παιδιά χρησιμοποίησαν μονοχρωμίες για την έμφαση στη γραμμή και στο σχέδιο, με αποτέλεσμα εικόνες που στην απλότητα και λιτότητα των μορφών θυμίζουν ιαπωνική καλλιγραφία μα και τα κάθετα έργα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.
Βλέπετε λοιπόν πώς μέσα από μία ποικιλία τεχνικών σμιλεύεται η φαντασία και η δημιουργικότητα -η οποία σύμφωνα με τον Αϊνστάιν εκτός του ότι είναι απαραίτητη όπως η τροφή και ο ήλιος, σημαντικότερη κι απ’ τη γνώση ακόμα, είναι και κολλητική!- μέσα από την κατανόηση των βασικών και συμπληρωματικών χρωμάτων, την αρμονική χρήση του σχεδίου και την επιλογή θεματολογίας που επιτρέπει τον πειραματισμό και την άσκηση με μία πληθώρα υλικών. Οι μικροί απόγονοι του William Morris, μέσα στο Στέκι Παιδιού και στο Κ.Δ.Α.Π. Νεάπολης, μας βοηθούν να ακούσουμε το χρώμα των ονείρων μας. Κι όπως μας προτρέπει η Maya Angelou όσο περισσότερη δημιουργικότητα χρησιμοποιούμε τόση περισσότερη έχουμε, και τα παιδιά αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά.
Φαίη Τζανετουλάκου
Ιστορικός τέχνης
